بسم الله الرحمن الرحیم 

مرا در منزل جانان چه امن عيش چون هر دم * جرس فرياد مي­ دارد كه بربنديد محمل ­ها

حقیقت مرگ از نظر دین، انتقال از عالمی به عالم دیگر است: «لکنَّکُم تنتَقِلُونَ مِن دارٍ إلی دارٍ»[۱]. اما مرگ به معنای «قطع نَفَس» و «سرد شدن بدن»، مرگی است که در دانش زیست شناسی مطرح است. انتقال از دنیا به برزخ، برای انسان ­ها بسیار آسان و برای گروهی بسیار دشوار است.

لقمان حكيم در موعظه ­اي به فرزندش فرمود: اي فرزندم! اگر در مردن شك داري خواب را از خود بردار كه نمي ­تواني، اگر در برانگيخته شدن در قيامت شك داري، بيداري را از خود بردار كه نمي ­تواني؛ بنابراين اگر در خواب و بيداري خود كه دو واقعيت است انديشه كني، مي­ فهمي كه وجودت به اختيار ديگري است. همانا خواب به منزله­ ي مرگ و بيداري بعد از خواب به منزله­ ي زنده شدن پس از مرگ است.

قبض روح؛ آخرین مرحله از سکرات موت و اوّلین مرحله از قدم گذاردن به عالم برزخ است و خدای تعالی از طریق توفّی و قبض روح، جهت کلی روح انسان را از دنیا به برزخ و قیامت می ­کشاند و در این حالت است که اگر انسان جهت روحش دنیایی باشد با سختی­ های طاقت فرسایی روبرو خواهد شد و برعکس؛ آن ­هایی که عمری در جهت نیل به لقاء الله، صراط عبودیتِ حق را طی می­ کردند، با قبض روح، به بزرگترین هدف خود دست می­ یابند و خداوند در این رابطه می­ فرماید: «الَّذينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ همان ­ها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى‏ گيرند در حالى كه پاك و پاكيزه ‏اند به آن­ ها مى‏ گويند: «سلام بر شما! وارد بهشت شويد به خاطر اعمالى كه انجام مى‏ داديد!»[۲]

علامه­ ی طباطبایی در تفسیر این  آیه به سه  نکته­ ی ظریف اشاره می­ کند: طیّب و پاکیزه بودن از ظلم. سلامت و امنیت. راهنمایی به بهشت.

برعکس مؤمنین، آن­ هایی که فرصت­ های دنیایی را سوزانده­ اند و هیچ جهت الهی به جان خود نداده ­اند، در هنگام قبض روح مورد ضرب و شتم ملائکه هستند. قرآن در این رابطه می­ فرماید: «وَ لَوْ تَرى‏ إِذْ يَتَوَفَّى الَّذينَ كَفَرُوا الْمَلائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أدْبارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَريقِ * ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ أيْديكُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبيدِ؛ و اگر ببينى كافران را هنگامى كه فرشتگان (مرگ)، جانشان را مى‏ گيرند و بر صورت و پشت آن ها مى ‏زنند و (مى‏ گويند:) بچشيد عذاب سوزنده را (، به حال آنان تأسف خواهى خورد)! * اين، در مقابل كارهايى است كه از پيش فرستاده‏ ايد و خداوند نسبت به بندگانش، هرگز ستم روا نمى‏ دارد!»[۳]

اولاً: این زدن، زدنی خاص است که از طریق ملائکه­ ی مجرد، بر نفس مجردِ متوفی وارد می ­شود. به عنوان مثال تصور کنید که در حال مستی خانواده­ی خود را به قتل می­ رساند، بعدها چقدر عذاب وجدان می­ گیرد و چه حالی دارد؟ً بدنش سالم است منتهی از درون آن­ چنان فشاری را متحمل می­شود که حاضر است صدها بار بمیرد، اما از این فشار رهایی یابد. این فشار فشاری روحی است و عذاب­های برزخی و اخروی تقریبا از این سنخ هستند. 

ثانیاً: هم ملائکه او را از پشت می ­زنند و از دنیا بیرون می ­کنند، چرا که حق دنیا را ادا نکرده است و هم ملائکه از جلو با او روبه رو می­ شوند، او را می ­زنند که چرا کاری در شأن برزخ و قیامت انجام نداده­ ای.

ثالثاً: این عذاب آن چنان سخت است که ممکن است کسی بگوید این اندازه عذاب، حقِ این شخص نیست و لذا خداوند برای دفع این توهم در آخر آیه می­ فرماید: لَيْسَ بِظَلاَّمٍ للعبید.