بسم الله الرحمن الرحیم

اشکال: خدای متعال، در برخی آیات، قرآن کریم را کتاب هدایت همۀ انسان ها معرفی می کند:

«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاس»؛[۱]

«وَ ما هِيَ إِلاَّ ذِكْرى‏ لِلْبَشَر»؛[۲]

عموم و اطلاقات این گونه آیات، مفید همگانی و همیشگی بودن هدایت قرآنی است. افزون بر این که، سیرۀ عملی رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) هم، دعوت همگان به پذیرش اسلام بود.

از سوی دیگر، آیاتی چون:

«ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقين»؛[۳] 

«هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ»؛[۴]

«هُدىً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنينَ»؛[۵]

«هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمين»؛[۶]

هدایت قرآن را ویژۀ پرهیزکاران، مؤمنان، محسنان و مسلمانان معرفی می کند.

این دو مطلب متفاوت، چنین پرسشی را پدید می آورد که با وجود دلیل هایی که گویای هدایت عمومی قرآن است، سرّ اختصاص هدایت قرآن به گروه خاص چیست؟

در پاسخ به این پرسش قرآنی سه بیان ارائه شده که دقیق ترین آن ها بیان سوم است: (خلاصۀ جواب ها) 

بیان اول: برخی از مفسران، مانند امین الاسلام طبرسی، می گویند: هدایت قران همگانی است و آیات مفید اختصاص، ناظر به بهره وری از آن است. قرآن کریم در مقام هدایت تشریعی و بذر الفشانی هدایت، هیچ گونه اختصاصی به گروه مخصوص ندارد ولی انسان ها در برابر قرآن دو دسته اند:

برخی هدایت و دعوت قرآنی را نشنیده می گیرند: « وَ إِنْ تَدْعُوهُمْ إِلَى الْهُدى‏ لا يَسْمَعُوا»[۷]

و اگر هم بشنوند ترتیب اثر نمی دهند: «وَ لَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجابُوا لَكُمْ»[۸]

اما پرهیزکاران و محسنان از هدایت قرآن بهره می گیرند و آیات اختصاص هدایت، ناظر به آنان است؛

همان گونه که انذار قرآن کریم همگانی است: «لِيَكُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً»[۹]

ولی تنها گروه خاصی از آن بهره می گیرند: « لِيُنْذِرَ مَنْ كانَ حَيًّا»[۱۰]

بیان دوم: (توضیح) 

بیان سوم: (توضیح) 

(برگرفته از تفسیر تسنیم، ج۲، ص۱۴۱ ـ ۱۴۲)