بسم الله الرحمن الرحیم

لفظ کتاب در قران کریم در چه معنایی به کار رفته است؟  

عنوان کتاب در قرآن کریم برای چند مصداق به کار رفته است

۱ ـ جایگاه ثبت عقاید و اخلاق و اعمال انسان ها: «وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ في‏ عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتابا»[۱]، «فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمينِهِ»[۲]

۲ ـ حقیقتی که همۀ امور نظام هستی در آن ثبت است: «وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلاَّ في‏ كِتابٍ مُبين»؛ « و هيچ چيز در زمين و آسمان، از پروردگار تو مخفى نمى‏ماند حتّى به اندازه سنگينى ذرّه‏اى، و نه كوچكتر از آن و نه بزرگتر، مگر اينكه (همه آنها) در كتاب آشكار (و لوح محفوظ علم خداوند) ثبت است»[۳]

۳ ـ مجموعۀ قوانین و احکامی که ره آورد رسالت پیامبران اولوالعزم است و از آن به شریعت تعبیر می شود: «فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرينَ وَ مُنْذِرينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَق»؛ «…خداوند، پيامبران را برانگيخت تا مردم را بشارت و بيم دهند و كتاب آسمانى، كه به سوى حق دعوت مى‏كرد…»[۴] اما مجموعه ای که تنها مشتمل بر پند و اندرز باشد «زبور» نامیده می شود، نه کتاب؛ مانند آن چه به حضرت داود داده شد: «وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُورا»[۵]

۴ ـ گاهی به همراه قرینه، به قبالۀ نکاح و تجارت، یا دست نوشته های بشری نیز کتاب گفته می شود؛ مانند: « وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكاحِ حَتَّى يَبْلُغَ الْكِتابُ أَجَلَهُ»[۶]، «فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْديهِمْ»[۷]، «قالَتْ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ إِنِّي أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتابٌ كَريم»[۸] 

(برگفته از تفسیر تسنیم، ج۲، ص۱۳۰ ـ ۱۳۲)