بسم الله الرحمن الرحیم 

با توجه روایت­ ها علقه­ ی مادی اهل برزخ به طور کامل از اهل دنیا و بازماندگانشان قطع نمی­ گردد. روی همین حساب است که از برزخ به دیدار آن­ ها می ­آیند و وقتی شخصی از نزدیکان و آشنایانش فوت کرد و نزد آن­ ها رفت، از او جویای حال دیگران می­ شوند. آنان از دیدار نزدیکان و بازماندگان خود خشنود می­ شوند و از یادشان مسرور می­ گردند. ما هم وظیفه داریم همواره از اموات و گذشتگان خود یاد کنیم و با زیارت قبور و اهدای اعمال صالح آن ­ها را خشنود سازیم.

ذکر چند نکته:

۱ ـ کسانی که از دنیا رفته­ اند دستشان از دنیا کوتاه شده و بعضا گرفتار اعمال خود هستند، لذا در روایت داریم که از اموات خود جز به خیر و خوبی یاد نکنید و با گفتن بدی آن­ها و یا احیانا نفرین و لعنشان آن­ها را معذّب نسازید. رسول خدا (صلی الله ­علیه ­و آله) می­ فرماید: مردگان خود را جز به نیکی یاد مکنید، زیرا اگر از اهل بهشت باشند، مرتکب گناه شده­ اید و اگر از اهل آتش باشند، گرفتاری و مشکلاتشان برایشان کافی است! «لا تَذکُرُوا أمواتَکُم إلا بِخَیرٍ فَإنَّهُم إن یَکُونُوا مِن أهلِ الجَنَّۀِ تَأثِمُوا وَ إن یَکُونُوا مِن أهلِ النَّارِ فَحَسبُهُم مَا هُم فِیهِ».[۱]  البته در صورتی که اموات مستحق لعن و نفرین نباشند، چنین کاری آن ­ها را معذّب نمی ­سازد و صرفا شخص دشنام دهنده و کسی که با کارهای ناشایست موجب دشنام خوردن امواتش است گناه کار محسوب می ­شوند.  

۲ ـ درست است که بعد از مرگ روح از بدن جدا می ­شود و وارد برزخ می­گردد، اما به هر حال علقه و توجه خاصی به قبر دنیوی خود دارد؛ لذا وقتی کسی به زیارت قبرش می ­رود از حضورش مطلع می­ گردد و با او انس می­ گیرد. این انس تا جایی است که وقتی شخص می­ خواهد آن­جا را ترک کند، دچار هراس و وحشت می­ گردد. عَنْ أَبِي الْحَسَنِ (علیه­السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمُؤْمِنُ يَعْلَمُ بِمَنْ يَزُورُ قَبْرَهُ؟ قَالَ نَعَمْ وَ لَا يَزَالُ مُسْتَأْنِساً بِهِ مَا دَامَ عِنْدَ قَبْرِهِ فَإِذَا قَامَ وَ انْصَرَفَ مِنْ قَبْرِهِ دَخَلَهُ مِنِ انْصِرَافِهِ عَنْ قَبْرِهِ وَحْشَةٌ.[۲]

۳ ـ توجه میت به زائرین خود اقتضا دارد که وی را با سلام و احترام زیارت کنیم. امام صادق (علیه­ السلام) فرمودند: به اهل قبور این­گونه سلام کنید: سلام بر خفتگان اين سامان از مسلمانان و مؤمنان. شما طليعه­ ی كاروان ما بوديد و ما هم اگر خدا بخواهد به شما ملحق مى ‏شويم. «السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ الدِّيَارِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ نَحْنُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ».[۳] از نکات بارز این سلام پیام اخلاقی آن است که متوجه باشیم روزی فرا می­ رسد که ما هم از دنیا می ­رویم و قبر جای می­ گیریم.

۴ ـ دعا برای اهل قبور: امام باقر (علیه­ السلام) وقتی در بقیع به قبر شیعه­ ای از اهل کوفه رسیدند فرمودند: بارالها! غريب است، بر او رحمت آور؛ تنها است، يار و همدم او باش؛ نگران است، انيس و مونس او باش؛ از رحمت خود نصيبى در گور او جاى ده كه از رحمت ديگران بى ‏نياز گردد، او را به محضر مولى و سرورش على بن ابى طالب (علیه­ السلام) برسان: «اللَّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ صِلْ‏ وَحْدَتَهُ‏ وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ مَا يَسْتَغْنِي بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاكَ وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ كَانَ يَتَوَلَّاهُ».[۴]  

۵ ـ امام رضا (علیه­ السلام) فرمودند: کسی که کنار قبر برادر ایمانی خود برود. آن­گاه دستش را روی قبر بگذارد و هفت بار «انا انزلناه فی لیلۀ القدر» را بخواند، در روز فزع اکبر (قیامت) در امنیت خواهد بود: «مَنْ أَتَى قَبْرَ أَخِيهِ ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى الْقَبْرِ وَ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ سَبْعَ مَرَّاتٍ أَمِنَ يَوْمَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ أَوْ يَوْمَ الْفَزَعِ‏».[۵]

۶ ـ طلب حاجت نزد قبر پدر و مادر: آن­چه از روایات استفاده می­شود این است که دعا در کنار قبر پدر و مادر به استجابت نزدیک است. لذا امیرالمؤمنین (علیه­ السلام) می ­فرمایند: اموات خود را زیارت کنید چرا که با زیارت شما خشنود می ­گردند. و حاجت خود را نزد قبر پدر و مادرتان بخواهید: «زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ بِزِيَارَتِكُمْ وَ لْيَطْلُبْ أَحَدُكُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِيهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا يَدْعُو لَهُمَا».[۶]

۷ ـ زیارت صالحین و اولیای خدا: امام رضا (علیه­ السلام) می­فرماید: کسی که نمی­ تواند به ما سر بزند و صله­ ی رحم کند، به دوستان صالح ما سر بزند تا ثواب دیدار و صله­ی ما برای او نوشته شود. کسی که نمی­تواند قبور ما را زیارت کند، قبور آن­ها را زیارت کند که در این صورت ثواب زیارت ما برای او نوشته خواهد شد: «مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى صِلَتِنَا فَلْيَصِلْ عَلَى صَالِحِي مَوَالِينَا- يُكْتَبْ لَهُ ثَوَابُ صِلَتِنَا وَ مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى زِيَارَتِنَا فَلْيَزُرْ صَالِحِي مَوَالِينَا- يُكْتَبْ لَهُ ثَوَابُ زِيَارَتِنَا».[۷]