بسم الله الرحمن الرحیم 

با کاوش در آیات و روایات در می­ یابیم که مقام شهید و شهادت، مقامی بس ارجمند است. نام «شهید» از نام خدای متعال گرفته شده و شهید مظهر اسم مبارک خداوند متعال است. این نام در جای جای قرآن آمده است: «إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهيد»،[۱] «وَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهيد».[۲] و …

آیاتی که این نام بزرگ در آن­ ها آمده در برگیرنده­ ی نکات معرفتی و عقیدتی بسیاری است؛ از طرفی در احادیث اسلامی نیز والاترین مقام در شأن شهید بیان شده است. البته مقام شهدا هم یکسان نیست. این مقام بزرگ نسبت به افراد و ویژگی ­ها و درجات اخلاص، ایمان و پارسایی آن ­ها متفاوت است.

مقام ارجمند علم و عالم بر کسی پوشیده نیست. مراد از علم در این­جا هر دانشی است که در مسیر «لقاء الله» قرار گیرد و به او ختم شود. دانشی که در راه سعادت و شکوفایی فطرت انسان قرار گیرد، از مشکات نبوّت گرفته می­ شود، دل را نورانی سازد و جامعه را به نیکی رهنمون باشد.

دانشمندی که با این اهداف به نگارش می ­پردازد نو شته­ ی او بر خود شهید ترجیح دارد. امام صادق (علیه ­السلام) می­ فرماید: در روز قیامت خداوند همه­ ی مردم را در یک صحنه گرد می­ آورد، میزان ­های اعمال نصب می­ گردد و خون «شهیدان» با نوشته­ ی «عالمان» سنجیده می ­شود. در نتیجه، نگاشته­ ی دانشمندان بر خون شهیدان ترجیح می­یابد: «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ النَّاسَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِينُ فَتُوزَنُ‏ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ‏ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَيَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَى دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ.»[۳]   

در روایات اهل بیت (علیهم­ السلام) هر کشته ­ای شهید به حساب نمی­ آید، کما این­که هر علم و هر صاحب علمی ستودنی نیست. شهید کسی است که در میدان جنگ مشروع در «راه خدا» و جهت کسب «رضای الهی» کشده شود؛ عالم هم کسی است که خود و علمش در مسیر «لقاء الله» بوده و قبل از هر چیز با تواضع و فروتنی عامل به دانسته ­های خود باشد. پیامبر اکرم (صلی ­الله ­علیه و­ آله) می­ فرماید: کسی که به خاطر خدا یاد بگیرد، به خاطر خدا عمل کند و به خاطر خدا به دیگران بیاموزد، از او در ملکوت آسمان­ ها با عظمت یاد می­شود: «مَنْ تَعَلَّمَ لِلَّهِ وَ عَمِلَ لِلَّهِ وَ عَلَّمَ لِلَّهِ دُعِيَ فِي‏ مَلَكُوتِ‏ السَّمَوَاتِ‏ عَظِيما».[۴]